Vooraf

 

De vierde opdracht gaat over de opkomst van het communisme in Rusland (de Sovjet-Unie),
van 1917 tot 1941.
Het communisme beloofde een einde te maken aan de oneerlijke verdeling van rijkdommen in de wereld.
In het achtergebleven Rusland wist de Communistische partij daadwerkelijk de macht te grijpen.
Een nieuwe tijd brak aan. Wat kwam er terecht van dit experiment?

Leerdoelen
Aan het eind van deze les:

  • Ken je enkele ontwikkelingen die het communisme aan de macht hielpen in Rusland
  • Ken je enkele hoofdrolspelers en hun aandeel in de Revolutie
  • Kun je aangeven hoe het communisme leidde tot grote economische modernisering,
    maar ook tot terreur en hongersnoden
  • Kun je voorbeelden geven van continuïteit en
    verandering in de Russische samenleving van voor en na de Revolutie
  • Begrijp je hoe het communisme van Rusland een totalitaire samenleving maakte

 

De antwoorden op deze vragen schrijf je in je schrift of typ je in OneNote.

 

Inleiding - Het nationaalsocialisme en het communisme

In 1917 brak de Russische Revolutie uit. Communisten maakten een einde aan de absolute macht van de tsaar. Deze machtswisseling had ingrijpende gevolgen voor het land en voor het verdere verloop van de wereldpolitiek in de 20e eeuw.

Een andere machtswisseling die de wereldgeschiedenis sterk beïnvloedde, speelde zich af in Duitsland. Daar kwam de Nationaal Socialistische Duitse Arbeiders Partij (NSDAP) van Adolf Hitler in 1933 aan de macht. Dat gebeurde niet door een revolutie, maar via verkiezingen en gebruik makend van de onmacht van politieke tegenstanders.

Het communisme en het nationaalsocialisme waren elkaars doodsvijanden. Naast verschillen waren er ook overeenkomsten tussen deze twee totalitaire ideologieën.

 

Het communisme

Rusland stond tijdens WOI onder het conservatieve bewind van de tsarenfamilie.
Het enorme land kende nog weinig industrie en was nog voornamelijk gericht op de landbouw.

Het grootste deel van het volk leefde in bittere armoede. De verliezen tijdens de oorlog zorgde voor nog meer ellende. De tsaar verloor controle over het leger en Rusland was rijp voor revolutie.

De tsaar en de Eerste Wereldoorlog

Rusland was vóór 1917 een grootmacht onder leiding van een absoluut regerende vorst: de tsaar. Rusland was een arm land met een grote verpauperde klasse van boeren en arbeiders. De Eerste Wereldoorlog aan het Oostelijk front liep dramatisch voor het slecht bewapende Russische leger. Vanaf 1917 deserteerden steeds meer Russische soldaten van het front. De oorlog leidde tot grote onvrede en onrust in Rusland. De tsaar kreeg de schuld van de ellende omdat hij niets deed tegen de armoede en de hongersnood.

Zo ontstond er een situatie waarin mensen bereid waren om in verzet te komen. De macht van de tsaar was gebroken zodra bleek dat het leger niet langer bereid was om opstanden neer te slaan.

De Russische revolutie

In februari 1917 braken er opstanden en stakingen uit. Het leger gebruikte geen geweld tegen de opstandelingen en sloot zich soms aan bij het verzet tegen de tsaar. Omdat de tsaar geen feitelijke macht meer had nam een voorlopige regering het bestuur over. Er kwam een democratische regering in Rusland met liberalen en sociaaldemocraten.
De communisten in Rusland waren niet tevreden met deze nieuwe regering. De bolsjewieken onder leiding van Vladimir Lenin wilden de ideeën van Karl Marx in praktijk brengen. Daarvoor was een arbeidersrevolutie nodig.

Het land was echter nog nauwelijks geïndustrialiseerd dus een arbeidersrevolutie was nog ver weg. Lenin besloot daarom met een kleine groep revolutionairen de macht te grijpen.
Hij pleegde een staatsgreep en maakte een einde aan de voorlopige regering. Vanaf dat moment pakte Lenin politieke tegenstanders met harde hand aan. Het revolutionaire leger, ook wel Rode Leger genoemd, werd ingezet tegen tegenstanders in binnen- en buitenland.

Gevolgen van de communistische revolutie
Toen de communisten eenmaal aan de macht waren, werden tegenstanders vervolgd en naar strafkampen gestuurd. Privébezit werd afgeschaft en de economie werd nu door de staat van bovenaf gedirigeerd.

Rusland was nu een totalitaire staat waarin het belang van de individuele burger ondergeschikt was aan de staat. Alles stond in het teken van het doel: de communistische klasseloze heilstaat.

In die heilstaat waren alle productiemiddelen in handen van het volk en zou de staat uiteindelijk overbodig worden. Voor het zover was moest iedereen zijn persoonlijk geluk aan de kant zetten.

Van een maatschappij waarin iedereen gelijk was kwam in de praktijk weinig terecht. Leiders als Lenin en Stalin keken niet op een leven meer of minder. Ieder persoon kon verdacht worden van staatsgevaarlijke activiteiten en eindigen in een heropvoedingskamp of strafkamp.

Opdracht 1

De staatsgreep van Lenin
Ga naar de Kennisbank:

KB: Het nationaal-socialisme en het communisme

Lees de inleiding over de Russische Revolutie nog eens goed na.
Eigenlijk vonden in 1917 twee revoluties plaats in Rusland, kort achter elkaar.

  • In februari werd de Tsaar afgezet en
    kwam er een Voorlopige Regering onder leiding van de socialist Kerenski.
  • In oktober pleegden de communistische bolsjewieken van Lenin een staatsgreep.

 

Maak nu de volgende vragen:

1. Waarom werd de Tsaar afgezet?

  1. Hij wilde het land overgeven aan de Duitsers.
  2. Hij kreeg de schuld van de verliezen en de armoede.

 

2. Welke regering kreeg Rusland na de februarirevolutie?

  1. Een voorlopige regering van democratische partijen.
  2. Een voorlopige regering van communisten.

 

3. Waarom waren Lenins bolsjewieken niet tevreden over de februarirevolutie?

  1. De bolsjewieken wilden een revolutie volgens de ideeën van Marx.
  2. De bolsjewieken vonden de februarirevolutie veel te ver gaan.

 

4. Wanneer pleegde Lenin een staatsgreep?

  1. In oktober 1917.
  2. In februari 1917.

 

5. Waarom was Rusland volgens de opvattingen van Marx eigenlijk nog niet klaar voor een revolutie?

  1. De communistische partij was in Rusland nog niet sterk genoeg.
  2. Er waren nog niet genoeg arbeiders in het agrarische Rusland.

 

6. Waarom wilde Lenin toch al een revolutie beginnen?

  1. Hij vond dat de revolutie ook met een kleine voorhoede kon beginnen.
  2. Hij vond dat de revolutie snel moest plaatsvinden om de oorlog te kunnen voortzetten.

 

7. Wat was het doel van Lenins revolutie?

  1. Hij wilde de arbeiders en de boeren eindelijk echte invloed op de politiek geven.
  2. Hij wilde de macht aan de bolsjewieken geven om Rusland te veranderen.

Opdracht 2

Leven onder terreur
Bekijk de onderstaande propaganda poster:
Tekst op affiche: Kameraad, kom met ons in de kolchoz!

Het boerenbedrijf in de Sovjet Unie werd een collectief gebeuren.
Een kolchoz was eigendom van de staat en van de samenwerkende boeren.
Een deel van de productie ging naar de staat.
 

Tijdens de Sovjetperiode werd er veel gebruik gemaakt van dit soort posters,
om propaganda te maken voor de ‘geweldige’ prestaties van het communisme.

  • Opdracht 1:
    Bespreek met je klasgenoot:
    welke indruk moet je krijgen van de kolchoz, volgens deze poster?
     
  • Opdracht 2:
    Zoek op internet samen nog drie voorbeelden van Sovjet-propagandaposters.
    Bewaar de afbeeldingen.

Door censuur werden foto’s als hiernaast nooit verspreid in Stalins Sovjetunie.
De gruwelijke werkelijkheid werd pas na Stalins dood in 1953 bekend.

 

 

Maak nu de volgende vragen:

1. Wat is censuur?

  1. Regeringscontrole over de media.
  2. Reclame voor het regeringsbeleid.
  3. Kunst die door de overheid is goedgekeurd.
  4. Terreur via de media.

 

2. Wat is propaganda?

  1. Regeringscontrole over de media.
  2. Reclame voor het regeringsbeleid.
  3. Kunst die door de overheid is goedgekeurd.
  4. Terreur via de media.

 

3. Waarom gebruikte de Sovjetregering graag beelden van propaganda?

  1. Beelden zijn goedkoper te maken dan tekst.
  2. Kunstenaars werkten graag mee aan het communisme.
  3. Beeldende propaganda werkt ook in een samenleving met veel analfabeten.
  4. Door beelden kun je ideeën preciezer overbrengen dan via teksten.

Begrippenlijst

De Russische revolutie
In Rusland brak in 1917 een revolutie uit, mede dankzij de ellende die de oorlog veroorzaakte. Bij die revolutie werd de tsaar afgezet en kwamen de communisten aan de macht, onder leiding van Lenin.
Conservatief
Tijdens de Eerste Wereld Oorlog stond Rusland onder het conservatieve bewind van de tsarenfamilie. Dit hield in dat men tegen snelle maatschappelijke veranderingen was en voor het behouden van traditionele normen en waarden.

Aandeel
Een bewijs dat recht geeft op een deel van de eigendom van een vennootschap. Een aandeel geeft de aandeelhouder recht op een gedeelte van de winst en stemrecht.

Democratie
Een democratie is een staatsvorm waarin alle burgers kunnen meebeslissen over de manier waarop hun land geregeerd wordt. Vanaf ongeveer 1800 ontstonden in Europa democratieën.

Communisme
Communisme is een politieke en economische leer die privé-eigendom en een op winst gebaseerde economie wil vervangen door gemeenschappelijk eigendom.

Verpauperen
Het door armoede en/of te weinig aandacht in verval terecht komen. Dit gebeurde tot 1917 in het arme land Rusland in de klasse van de boeren en arbeiders.

Tsaar
Een absoluut regerende vorst in Rusland. Voor 1917 was Rusland een grootmacht onder leiding van de tsaar.

Deserteren
Illegaal het leger verlaten. Vanaf 1917 deserteerden steeds meer Russische soldaten van het front.

Bolsjewieken
Een fractie onder leiding van Vladimir Lenin die de ideeën van Karl Marx in praktijk wilde brengen. Bolsjewieken zijn aanhangers van het bolsjewisme, wat later in algemenere vorm ook wel het communisme werd genoemd. Dit bolsjewisme ontstond door een scheuring in de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij van Rusland.

Arbeidersrevolutie
Volgens Karl Marx (en ook Lenin) kon een socialistische revolutie pas plaatsvinden nadat de burgerij de macht in handen had genomen. Door middel van de Oktoberrevolutie kwamen de Bolsjewieken uiteindelijk aan de macht in Rusland.
Februari 1917
In februari 1917 braken opstanden en stakingen uit in Rusland. Het leger gebruikte geen geweld tegen de opstandelingen en sloot zich soms zelfs aan bij het verzet tegen de tsaar. Het gevolg was dat het bestuur overgenomen werd door een voorlopige regering.

Karl Marx
Karl Marx (1818 - 1883) was een Duitse schrijver, filosoof en socioloog die gezien wordt als een grondlegger van het marxisme (samen met Friedrich Engels), communisme en socialisme. Zijn belangrijkste werk is het boek Das Kapital.

Rode Leger
Het revolutionaire leger van Bolsjewistisch Rusland na het uiteenvallen van het Keizerrijk Russisch Leger. Het Rode Leger werd ingezet tegen tegenstanders in binnen- en buitenland.

Heilstaat
Heilstaat staat voor een utopie, een droombeeld. In de tijd dat Rusland een totalitaire staat was stond alles in het teken van het doel: de communistische klassenloze heilstaat.

Staatsgreep
Een plotselinge overname van de macht. In Rusland besloot Lenin met een kleine groep revolutionairen de macht te grijpen, daarmee maakte hij een einde aan de voorlopige regering.

Totalitaire staat
Een staat waarin de politieke leiding (vaak een dictator) alle onderdelen van het bestuur en het leven bepaalt.
Hitler
Adolf Hitler (1889 – 1945) was een in Oostenrijk geboren Duits politicus en de leider van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP). Hitler veranderde Duitsland van een beginnende democratie in een totalitaire staat met hemzelf als de absolute dictator.

1933
Er vond een machtswisseling plaats die de wereldgeschiedenis sterk beïnvloedde. In 1933 kwam namelijk de Nationaal Socialistische Duitse Arbeiders Partij (NSDAP) van Adolf Hitler aan de macht in Duitsland. Dit gebeurde via de verkiezingen, waarbij gebruik gemaakt werd van de onmacht van politieke tegenstanders.

Maak jouw eigen website met JouwWeb