Vooraf

De eerste mensen leefden van de jacht en van alles wat zij onderweg aan eetbaars vonden. Daarom worden ze jagers-verzamelaars genoemd.
In deze opdracht staat de levenswijze van de jagers-verzamelaars centraal.

Aan het eind van deze opdracht kun je:

• uitleggen wat wordt bedoeld met de prehistorie.
• weergeven dat de eerste mensen leefden in Afrika.
• op een kaart tekenen hoe de mensen zich vanuit Afrika hebben verspreid over andere delen van de wereld.
• in eigen woorden beschrijven wat de nomadische levenswijze van jagers-verzamelaars inhield.

De antwoorden op deze vragen schrijf je in je schrift of typ je in OneNote.

Inleiding - Levenswijze van jagers-verzamelaars

De prehistorie betekent letterlijk vóór de geschiedenis. Ofwel de tijd voordat mensen geschreven bronnen nalieten. De prehistorie is een nauwelijks voorstelbare lange periode van zo'n 2,5 miljoen jaar.

Door het ontbreken van geschreven bronnen is het lastig om de geschiedenis van de eerste mensen te vertellen.
Archeologen onderzoeken skeletten en overblijfselen van mensen uit de oertijd. Met enkele 'puzzelstukjes' bedenken zij hoe de totale puzzel eruit moet hebben gezien.

Verspreiding eerste mensen

De eerste mensen leefden in Afrika. Vanuit dat continent trokken enkele mensensoorten naar andere delen van de wereld.

De homo sapiens, de moderne mens, was het meest succesvol en bleef als enige mensensoort over. De homo sapiens trok vanuit Afrika de wereld in en veroverde de gehele wereld.

Jagers en verzamelaars

De eerste mensen leefden van de jacht en van alles wat zij onderweg aan eetbaars vonden. Daarom noemen we deze mensen jagers-verzamelaars.
Deze volken leefden nooit lang op één plek. Ze verhuisden regelmatig van het ene gebied naar het andere. De dieren, één van de belangrijkste voedselbronnen, trokken per seizoen naar plekken waar het meeste voedsel te vinden was. De jagers reisden hier achteraan. Voor deze nomadische levenswijze waren gemakkelijk verplaatsbare hutten, gereedschap en wapens nodig. Die maakten zij o.a. van dierenhuiden, vuursteen, beenderen en hout.

Voedsel

De mensen in de prehistorie waren doorlopend bezig met het zoeken naar voedsel. Er werd gejaagd op wilde dieren, zoals mammoeten en rendieren, er werd gevist en er werden eetbare planten en vruchten verzameld.
Men jaagde op mammoeten of rendieren voor het vlees en de huid. De mannen gingen met zijn allen op jacht met pijlen en speren. De samenwerking tussen de jagers was heel belangrijk. Ze sloten een mammoet of rendier in en probeerden het dan met hun wapens te raken. Zo'n dier werd ook wel een bepaalde kant op gedreven, zodat het van een rotswand viel of vast bleef zitten in een moeras. Daarna werd het dier door de rendierjagers aangevallen en gedood.

Aan het eind van de ijstijd (14.000 v.Chr.) was West-Europa een uitgestrekte toendra. De toendra was een gebied zonder bomen, waar de begroeiing bestond uit grassen, mossen en bergstruiken. Het toendraklimaat was zeer ongunstig voor de groei van hogere planten, omdat de bodem gedurende minstens zes maanden per jaar bevroren of met sneeuw bedekt was. Tijdens de zomer ontdooide alleen de bovenste laag. Het water kon hierdoor niet wegzinken. De bodem van de toendra was daardoor moerassig. Op deze toendra's trokken grote kuddes rendieren rond.

Rendierjagers

In onze streken, de lage landen, leefde aan het einde van de ijstijd een volk van rendierjagers. Nederland en het gebied van de huidige Noordzee was een toendra met grote kuddes rendieren. Rendierjagers volgden de kuddes en jaagden in kleine groepen. Omdat deze mensen altijd onderweg waren leefden ze in tenten van rendierhuiden.

Vanaf 8000 jaar geleden werd het warmer en geraakte het gebied dat we nu Nederland noemen, bedekt met bossen. Door het smeltende ijs ontstond de Noordzee. Rendieren trokken weg en nieuwe dieren bevolkten ons land zoals de eland, het everzwijn, beren en herten.
Ook deze dieren werden door mensen bejaagd. Er werden lichte wapens gebruikt, gemaakt van hout en been. Mensen leefden in basiskampen die bestonden uit enkele ronde hutten. Voor de jacht waren mannen vaak meerdere dagen van huis.

Opdracht 1

Inleiding
Voor deze opdracht maak je gebruik van het onderdeel 'De levenswijze van jagers-verzamelaars'

KB: Jagers-verzamelaars

Lees de inleiding en kies bij de volgende vragen het juiste antwoord.

1. Hoe noem je de tijd voordat mensen geschreven bronnen nalieten?
   • Prehistorie
   • Eerste geschiedenis
2. Maak de zin af.
   Van de eerste mensen zijn er geen geschreven bronnen, daarom ...
   • wordt er veel verzonnen over de levenswijze van de eerste mensen.
   • worden overblijfselen van de mensen uit de oertijd onderzocht om iets over hun leven te kunnen vertellen.
3. Wat doet een archeoloog?
   • Een archeoloog bestudeert de geschreven bronnen uit een periode.
   • Een archeoloog probeert aan de hand van overblijfselen het verleden in beeld te brengen.

Opdracht 3

Jagers en verzamelaars
Je hebt vast wel eens een woordweb of woordspin gemaakt.
In een woordweb staat het onderwerp in een cirkel in het midden. Vanuit het onderwerp teken je pijlen naar deelonderwerpen. Ook de deelonderwerpen kun je soms weer onderverdelen in aparte aandachtspunten.

Lees nu in de kennisbank de informatie over de Jagers en verzamelaars.

KB: Jagers-verzamelaars

Verwerk nu de informatie uit de kennisbank over de Jagers en verzamelaars in een Woordweb (Mindmap). 
Je kunt je Woordweb op papier maken, maar je kunt ook kiezen voor digitaal, gebruik hiervoor de Gereedschapskist (Mindmap maken). 

Gereedschapskist

Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes!